علل و عوامل بروز قحطی در عصر ناصری و پیامدهای سیاسی و اجتماعی آن (با تأکید بر قحطی 1288ه.ق)

چکیده قحطی پدیده ایست که در دوره های مختلف تاریخ ایران ، بوقوع پیوست و هر بار فجایع ناگواری رابه دنبال داشت . در این تحقیق برآن شدیم تا با محدود کردن این موضوع به دوره ی حکومت ناصری ، با نگاهی دقیق تر ، به علل و عوامل موثر بر بروز قحطی ها و پیامدهای ناشی از آن بپردازیم.در زمان حکومت ناصرالدین شاه قاجار قحطی های متعددی رخ داد که برخی از آنها از شدت بیشتری برخوردار بود.از بین این قحطی ها ، قحطی 1288ه.ق سخت ترین و گسترده ترین قحطی ها بودکه بخش اعظم کشور را در بر گرفت و پیامد های ناگوار اجتماعی و سیاسی به همراه داشت. با بروز قحطی ها، اوضاع جامعه دچار آشفتگی، بی نظمی و هرج ومرج می شد وپدیده هایی چون تقلب و دزدی وراهزنی گسترش می یافت. گاه شدت گرسنگی و فقر و فلاکت و فشار روانی ناشی ازغم از دست دادن عزیزان به حدی می رسید که عده ای دست به خود کشی می زدند. از دیگر پدیده های شومی که دراین دوران به چشم می خورد، مسأله آدمخواریست که خود بغایت گرسنگی و تنگدستی مردم اشاره دارد.اوضاع سیاسی کشور همچون اوضاع اجتماعی آن نابسامان بود؛ بطوری که به کرات شاهد شورشها و قیامهایی از جانب مردم علیه حکومت هستیم. بی کفایتی سران حکومتی در رفع مشکلات موجود و برآورده کردن خواسته ها و نیازهای مردم ، سبب برافروخته تر شدن آتش خشم ملت گردید که خوداین امرزمینه ساز انقلاب مشروطه گشت. از سوی دیگر این ناتوانی حاکمان ، درحل بحران های موجودسبب روی آوردن مردم به بیگانگان شد که زمینه نفوذ و دخالت آنان را در امور مملکت فراهم ساخت. در پیدایش این قحطی ها علل و عوامل متعددی نقش داشت. خشکسالی همواره یکی از علل اصلی قحطی بود ، علاوه بر ان عواملی چون احتکار ، نبودن راه های مناسب ، بی تدبیری حکام و خروج بی رویه غله از کشور در برهه هایی از زمان به عنوان علل اصلی و گاهی نیز بعنوان علل تشدید کننده آن مطرح بوده است. کلمات کلیدی: خشکسالی - ناصرالدین شاه- قحطی1288ه.ق- میرزا حسین خان - کشت خشخاش- آشفتگی اجتماعی و سیاسی